Dzisiejszym postem przedstawiam Wam Mateusza Borysa, czyli eksperta mojego klubu dla rodziców Parentflix.

mgr Mateusz Borys – neurologopeda, terapeuta miofunkcjonalny. Specjalizuje się we wczesnej interwencji logopedycznej, pracując z noworodkami i niemowlętami oraz ich rodzicami. Jego głównym zainteresowaniem zawodowym są diagnoza i terapia trudności w obszarze ustno-twarzowym, które są związane z nieprawidłowym przebiegiem czynności prymarnych: oddychania, połykania, pobierania pokarmów i płynów. Prowadzi diagnozę oraz indywidualną terapię noworodków i niemowląt z trudnościami w ssaniu i rozszerzaniu diety, a także w rozwoju komunikacji i mowy. Jest wolontariuszem w Klinice Neonatologii Szpitala Uniwersyteckiego nr 2 im. dr. Jana Biziela w Bydgoszczy, gdzie pomaga dzieciom przedwcześnie urodzonym w karmieniu i rozwoju umiejętności oralnych. Autor profilu Matowy Język na Facebooku. 

MATEUSZ JEST JEDNYM Z EKSPERTÓW, KTÓREGO MATERIAŁY DOSTĘPNE SĄ W MOIM KLUBIE ONLINE DLA RODZICÓW PARENTFLIX.

Czym Mateusz zajmuje się w klubie?

Dwa pierwsze lata życia, a zwłaszcza pierwsze 12 miesięcy w życiu dziecka są najważniejsze pod względem zdobywania przez nie umiejętności ruchowych. W tym samym czasie, już od urodzenia, maluch uczy się komunikować z otoczeniem, na początku bez słów, ale pod koniec pierwszego roku życia wypowiada już kilka sylab i wyrazów. To także czas na szeroko rozumianą naukę jedzenia dzięki przyjmowaniu innych pokarmów niż tylko mleko.

W Parentflixie skupia się na rozwoju umiejętności oralnych u dzieci, ponieważ w pierwszym roku życia najintensywniej poznają świat za pomocą ust. W związku z tym uczy, co może utrudnić karmienie malucha, a co powoduje trudności w jedzeniu u dziecka od momentu rozszerzania diety. Zaznacza również kluczowe momenty w rozwoju komunikacji i mowy dziecka w pierwszych dwóch latach życia oraz udowadnia, że trudności w przyjmowaniu pokarmów będą miały wpływ na rozwój mowy Twojej pociechy.

* * *

Przyjście dziecka na świat jest dla rodziców jednym z najważniejszych, ale i najbardziej stresujących momentów w ich życiu. Od sposobu oraz tygodnia rozwiązania ciąży zależy dalszy rozwój dziecka, a także sytuacja całej rodziny. Choć rodzice przygotowują się na pojawienie się w ich życiu dziecka na wiele miesięcy przed tą chwilą, nie wszystko da się zaplanować. Nie wiadomo choćby tego, czy dziecko urodzi się ze skróconym wędzidełkiem języka, czy nie.

Od kiedy wędzidełko języka może być skrócone?

Dziecko nie przychodzi na świat jako biała, niezapisana kartka. Ma ono za sobą wiele doświadczeń w postaci kilkudziesięciu tygodni, które spędziło w brzuchu mamy. To właśnie wtedy zachodzi proces oddzielania się języka od dna jamy ustnej, w wyniku którego wyodrębnia się wędzidełko języka. W przypadku jego skrócenia dziecko, już od około trzeciego miesiąca życia płodowego, w nieprawidłowy sposób połyka wody płodowe. Nieco później powinno wykonywać wiele skomplikowanych ruchów językiem w jamie ustnej i poza nią, co niewątpliwie będzie utrudnione lub niemożliwe przy skróconym wędzidełku języka. To oznacza, że maluch będzie nieprawidłowo ssał już przed narodzinami.

Konsekwencje skróconego wędzidełka języka dla noworodków

Dziecko rodzi się również z szeregiem odruchów oralnych. Są to automatyczne reakcje, których maluch jeszcze nie kontroluje, ale odbywają się w jamie ustnej i wokół niej. Część odruchów odpowiada za pobieranie pokarmu przez dziecko. Niestety, odruchy oralne u noworodka nie będą realizowane prawidłowo, jeżeli dziecko nie będzie miało odpowiednich warunków w jamie ustnej. W przypadku skrócenia wędzidełka języka dziecko może mieć trudności podczas karmienia już od pierwszych dni po narodzinach. Najczęściej rodzice zaobserwują u malucha brak umiejętności efektywnego pobierania pokarmu z piersi mamy i/lub z butelki.

Kiedy najwcześniej ocenić wędzidełko języka? Kto może to zrobić?

Gdy pojawiają się trudności w karmieniu lub jest ono niemożliwe, przyczyną nie musi być skrócone wędzidełko języka noworodka. W tym celu personel medyczny, tuż po narodzinach dziecka, powinien dokładnie zdiagnozować warunki anatomiczne w obrębie jamy ustnej maluszka. Innym rozwiązaniem jest zapewnienie świeżo upieczonej mamie możliwości konsultacji z certyfikowanym doradcą lub konsultantem laktacyjnym, który oceni sposób przystawienia dziecka do piersi lub podania butelki oraz pozycję mamy i dziecka podczas karmienia. Idealnie byłoby, gdyby wskazany specjalista miał wiedzę i doświadczenie w zakresie oceny wędzidełka języka u noworodka, ponieważ często zdarza się, że różni specjaliści przekazują rodzicom rozbieżne informacje. Prawdopodobnie wynika to z faktu, że w Polsce nie ma dokładnych wytycznych czy standardów określających, w jaki sposób oceniać wędzidełko języka.

Skrócone wędzidełko języka a karmienie piersią

Jedno jest pewne: od pierwszych dni życia karmienie naturalne powinno być przyjemne i komfortowe zarówno dla mamy, jak i dla dziecka. Wiele mam, mimo pomocy ze strony specjalistów, intuicyjnie czuje, że coś jest nie tak. Rodzi się frustracja u głodnego dziecka, a jednocześnie wzmagają się nieprzyjemne emocje u mamy, która ma poczucie, że nie jest w stanie nakarmić swojego dziecka. Mleko mamy jest pod wieloma względami najlepszym pokarmem dla jej maluszka, ale należy pamiętać o tym, że trudności ze ssaniem mogą wynikać nie tylko ze skróconego wędzidełka języka u noworodka, ale również z trudności towarzyszących mamie. Znalezienie przyczyny wydaje się kluczowe, by mama i dziecko cieszyli się bliskością i komfortem podczas karmienia piersią.

Dlaczego diagnoza nie jest łatwa?

Tuż po narodzinach głowa, twarz i jama ustna dziecka nie mają zbyt dużych rozmiarów, przez co nie zawsze mama karmiąca piersią odczuje skutki skróconego wędzidełka języka jej dziecka. Dlaczego? Jeśli dziecko szybko się najada i przybiera prawidłowo na masie, a mama nie odczuwa dyskomfortu podczas karmienia, wydaje się, że ten proces przebiega prawidłowo. Niestety, nie oznacza to, że wędzidełko języka dziecka ma na pewno prawidłową długość, a język dobrą ruchomość. Kolejne miesiące, ze względu na wzrost dziecka i rozwój jamy ustnej, mogą uwydatnić trudności, które nie były wcześniej odczuwalne. Mimo wszystko te problemy mogą zostać niezauważone. Dokładnie te same trudności diagnostyczne mogą pojawić się w okresie rozszerzania diety. Jedno dziecko ze skróconym wędzidełkiem języka będzie jadło tylko pokarmy o konsystencji gładkiej papki, inne – zje wszystko. W czym więc tkwi trudność dotycząca diagnozy skróconego wędzidełka języka?

Oczekiwania rodziców a wiedza i umiejętności logopedy

Dla rodziców najważniejsze jest, by dziecko jadło odpowiednio dużo i prawidłowo rosło, by zdobywało kolejne punkty na siatkach centylowych. Dla logopedy, zajmującego się karmieniem noworodków i niemowląt oraz wspieraniem rodziców w tym długim i skomplikowanym procesie, najważniejsza jest jakość rozwijających się u dziecka funkcji. Ważne będzie to, w jaki sposób maluch je, to znaczy: które mięśnie dziecko wykorzystuje podczas jedzenia, z jaką siłą realizuje ssanie i jak zachowuje się podczas karmienia. Chcąc sprawdzić, jak przebiega karmienie, logopeda przeanalizuje wcześniej przygotowane nagranie lub poprosi mamę, by przystawiła dziecko do piersi albo nakarmiła je butelką podczas wizyty w gabinecie. Warto podkreślić istotną rolę odruchów, z którymi rodzi się dziecko. Ich realizacja będzie inna u dzieci ze skróconym wędzidełkiem języka, co wpłynie na sposób oddychania u dziecka oraz pobieranie przez nie pokarmu.  

Gdy zabraknie prawidłowej diagnozy

Wiele dzieci nie zostaje prawidłowo zdiagnozowanych pod kątem skrócenia wędzidełka języka. Dzieje się to zwłaszcza w okolicach pierwszego roku życia, kiedy maluch i rodzice przebrnęli przez pięć, sześć miesięcy rozszerzania diety, a dziecko zaczyna poruszać się samodzielnie i jest w nieustannym ruchu. Kiedy zaczyna zarówno mówić, jak i coraz chętniej i dalej się przemieszczać, ewentualne wątpliwości rodziców co do trudności w obszarze jamy ustnej dziecka zostają stłumione. Gdy dwulatek zaczyna wypowiadać proste zdania, a trzylatek już dłuższe wypowiedzi, niezdiagnozowane krótkie wędzidełko języka daje o sobie znać. Dziecko zaczyna się komunikować za pomocą słów, częściej otwiera buzię i oko logopedy jest w stanie zauważyć pewne nieprawidłowości. Wówczas praca z dzieckiem ze skróconym wędzidełkiem języka będzie dłuższa i trudniejsza, a często nawet trzeba będzie odłożyć ten zabieg w czasie.

U dzieci w wieku szkolnym, a także u nastolatków i dorosłych spotykam się ze skróceniem wędzidełka języka głównie wtedy, kiedy pacjent trafia do ortodonty z powodu wady zgryzu, której towarzyszy nieprawidłowa wymowa. To jednak nie są jedyne możliwe objawy skróconego wędzidełka języka. W zależności od stopnia jego skrócenia pacjent może skarżyć się na rozmaite bóle: twarzy, stawów skroniowo-żuchwowych, głowy, szyi, karku, a nawet pleców. Dlatego tak ważne jest, żeby zdiagnozować trudność jeszcze u noworodka i niemowlęcia, przy współpracy z innymi specjalistami, na przykład fizjoterapeutą, osteopatą czy laryngologiem. Celem tego porozumienia specjalistów ma być decyzja o konieczności wykonania zabiegu przecięcia wędzidełka języka, by poprawić warunki anatomiczne w jamie ustnej dziecka, mające wpływ na karmienie, jedzenie oraz mowę, a także żeby uniknąć innych dolegliwości w nastoletnim czy dorosłym życiu.