Czy w XXI wieku – zwłaszcza w erze pandemicznej – robi się jeszcze “bilanse zdrowia”? Czy ktoś po prostu dla rozrywki ściął drzewa i wydrukował niewypełniane przez nikogo strony pt. “Wizyta profilaktyczna w ramach podstawowej opieki zdrowotnej” w książeczce zdrowia dziecka?

Pogadajmy zupełnie poważnie o tym, dlaczego warto pilnować chodzenia na bilanse z dzieckiem.

Co to jest bilans zdrowia, kto i kiedy go wykonuje?

Bilans zdrowia dziecka, to po prostu profilaktyczne, kompleksowe badanie lekarskie. Wykonywane jest przez lekarza rodzinnego lub pediatrę, który sprawuje opiekę nad Twoim dzieckiem. Najlepiej, jeśli w kolejnych latach jest to ten sam lekarz. Będzie miał szansę bliżej poznać Twoje dziecko. Badania wykonywane są w poradni “dzieci zdrowych”, czyli dziecko należy umówić na bilans specjalnie, nie przy okazji infekcji ucha czy wysypki. 

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia bilanse należą do gwarantowanych świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej [1]. Oznacza to, że należą się każdemu dziecku i są bezpłatne. Według przepisów przychodnia powinna Ci przypomnieć o bilansie, ale swoje dziecko zapisujesz sam – to po stronie rodzica stoi pilnowanie terminów!

W jakim wieku wykonuje się bilans zdrowia dziecka?

• 2-6  miesiąc życia (w terminach odpowiadających szczepieniom ochronnym);
• 9 miesiąc życia;
• 12 miesiąc życia;
• 2 lata – BARDZO WAŻNY BILANS!
• 4 lata;
• 5 lat/ zerówka (w przypadku niewykonania badania w terminie testy przesiewowe wykonuje się w klasie I szkoły podstawowej);
• 9-10 lat – klasa III szkoły podstawowej;
• 13-14 lat – klasa VII szkoły podstawowej;
• 16-17 lat – klasa II szkoły ponadpodstawowej;
• do ukończenia 19 roku życia – ostatnia klasa szkoły ponadpodstawowej.

Szczegółowe informacje na temat każdego bilansu (tego, co w jakim wieku jest sprawdzane) znajdziesz w rozporządzeniu Ministra Zdrowia TUTAJ.

Na czym polega bilans zdrowia?

W trakcie wymarzonej wizyty profilaktycznej lekarz:

• przeprowadza wywiad z rodzicem/opiekunem – zbiera informacje na temat stanu zdrowia dziecka, tzw. kamieni milowych w rozwoju i ewentualnych niepokojących sygnałów;
• analizuje dostępną dokumentację medyczną, np. z wizyt u specjalistów;
• wykonuje przegląd stanu zdrowia dziecka;
• nanosi wyniki pomiarów na siatki centylowe (czym są siatki centylowe przeczytasz tutaj klik);
• ocenia czy rozwój dziecka przebiega prawidłowo;
• ustala i omawia z rodzicem dalsze działania profilaktyczne i lecznicze; 
• wpisuje wnioski i ustalenia do dokumentacji medycznej oraz do książeczki zdrowia dziecka;
• odpowiada na pytania rodzica związane z opieką nad dzieckiem, np. o żywienie, profilaktykę, kalendarz szczepień.

W zależności od wieku dziecka, lekarz ocenia jego wzrost (długość ciała), wagę, obwód głowy i klatki piersiowej, ciśnienie, bicie serca, tempo wzrostu, wzrok, słuch, rozwój mowy, rozwój psychoruchowy, stan uzębienia, skórę i węzły chłonne, brzuch, rozwój społeczny, układ ruchu, wady postawy, zewnętrzne narządy płciowe (zstąpienie jąder do moszny u chłopców), lateralizację, gotowość do podjęcia nauki.

Po co iść na bilans?

I teraz może sobie pomyślałaś – ale po co mi to? Moje dziecko jest przecież zdrowe!

Mam nadzieję, że tak jest. Ale zastanów się:

Czy regularnie analizujesz wzrost swojego dziecka? Czy zapisujesz pomiary na siatce centylowej? Jeśli nie – nie będziesz wiedzieć, że maluch urósł zbyt mało od ostatniego pomiaru, znajduje się poniżej 3 centyla i należy mu się pilna diagnostyka m.in. endokrynologiczna. Gdy przyrost jest duży, nie odpowiesz na pytanie lekarza, kiedy zaczął się nagły skok wzrostowy. Niestety, będąc z dzieckiem na co dzień nie widzimy powolnych, ale istotnych zmian w jego rozwoju.

Czy potrafisz rozpoznać pierwsze oznaki dojrzewania płciowego, zwłaszcza, jeśli masz w domu chłopczyka? U niektórych dzieci rozpoczyna się ono przedwcześnie, nawet w wieku przedszkolnym! Powinno się wówczas znaleźć jego przyczynę i rozpocząć leczenie, żeby dziecko w dorosłości uzyskało m.in. prawidłowy wzrost.

Czy jesteś pewna, że rozwój mowy, komunikacji oraz społeczny Twojego dziecka na pewno jest neurotypowy i nie potrzebuje ono wsparcia? Czy umiesz rozpoznać u sześciolatka pierwsze objawy wad postawy? Kiedy ostatnio mierzyłaś dziecku ciśnienie i jakie są normy dla zerówkowicza? I tak dalej…

Nie piszę o tym po to, by Cię straszyć. Chcę Cię przekonać, że nawet jeśli jesteśmy świadomymi i czujnymi rodzicami, warto by raz na jakiś czas specjalista zerknął na nasze dziecko z boku. Bilanse zdrowia pozwalają na wczesne wykrycie wielu chorób czy nieprawidłowości. Dodatkowo – wyrabiasz u dziecka prawidłowe nawyki prozdrowotne, pokazując mu, że profilaktyka jest ważna.

Jak się przygotować na bilans zdrowa?

• Zabierz ze sobą książeczkę zdrowia dziecka i dokumentację medyczną np. z wizyt u specjalistów czy z przeprowadzonych badań.
• Zapisz sobie wszystkie pytania, które chcesz zadać lekarzowi i wszystkie informacje na temat dziecka, które chcesz przekazać. Jeśli niepokoi Cię jakieś zachowanie, nagranie filmu na telefonie nie jest złym pomysłem!

Bilans zdrowia a pandemia COVID-19

Z danych udostępnionych przez Unicef i Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia [2] wynika, że w latach 2010-2018 w ramach badań profilaktycznych przebadano nie więcej niż 70% dzieci podlegających badaniom. To niepokojące, że co roku, co najmniej 30% dzieci nie jest badanych.

Co gorsza niedawno dotarły do mnie sygnały, że NADAL niektóre przychodnie odmawiają wykonywania bilansów z powodu pandemii. TO SKANDAL! Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej już w maju 2020 (!) zalecał wznowienie badań bilansowych [3]! 

Nie daj się więc zbyć hasłami “jest pandemia, nie robimy bilansów” albo co gorsza “już się nie robi bilansów w ogóle” (nie wiem, jak trzeba być nieodpowiedzialnym, żeby wygłaszać niezgodne z prawem i zdrowym rozsądkiem stwierdzenia). Nalegaj, powołując się chociażby na ww. stanowisko konsultanta krajowego (bo już wiesz, że warto). Działaj, nawet jeśli w złości masz ochotę wynieść się z dziećmi do innej przychodni – zrób to dla rodziców, którzy mogą nie być świadomi, że odmowa wykonania bilansów jest niezgodna z prawem.

Masz kilka opcji:

• Zgłoś problemy z dostępnością do bilansu zdrowia (które – przypominam –  jest świadczeniem GWARANTOWANYM) na infolinii NFZ (szczegóły znajdziesz tu klik).
• Zgłoś prośbę o wykonanie bilansu zdrowia na piśmie (np. e-mailem) do kierownika przychodni/ośrodka zdrowia. Jeśli przychodnia odmówi, zażądaj odmowy na piśmie.
• Jeśli ośrodek potwierdzi odmowę na piśmie, skieruj korespondencję do Rzecznika Praw Pacjenta na adres: kancelaria@rpp.gov.pl lub do oddziału NFZ. 

Nie daj się zbyć i zadbaj o zdrowie swojego dziecka 🙂 A terminy kolejnych bilansów wpisz sobie do elektronicznego kalendarza, żeby nie musieć o nich pamiętać.

Powodzenia!

Jeżeli chcesz wiedzieć jakie mogą być zdrowotne przyczyny pobudek - sprawdź szkolenie „Problemy zdrowotne a sen dziecka"!